نحوه طراحي سوال
بسم الله الرحمن الرحیم
منابع مورد استفاده
کتاب چهارم گام اساسی در ارزشیابی تحصیلی
کتاب راهکارهای اساسی آزمون سازی
نظر به اهمیت طرح سئوالات استاندارد شایسته است همکاران محترم طبق ضوابط و آیین نامه نسبت به طرح سئوالات اقدام نمایند./.
« راهنمایی لازم به هنگام نوشتن سئوالهای یک آزمون »
1- سطح مناسبی از دشواری را برای دانشآموزان در نظر بگیرید.
2- بیان ساده مختصر و مفید و روشن داشته باشید.
3- اطلاعات بی ربط و دانش جزیی را مورد پرسش قرار ندهید.
4- از طرح سئوالهای کلیشهای و یکنواخت دوری کنید.
5- از به کار بردن لغات و اصطلاحاتی که باعث شود دانشآموز جواب سئوال را حدس بزند پرهیز کنید.
6- از طرح سئوالهای فرهنگی و قومی بپرهیزید.
7- صورت سئوالها از نظر آیین نگارش و علائم نگارشی واضح و مشخص باشد. زیرا عدم رعایت قواعد دستوری در نوشتن سئوال موجب ابهام، بد فهمی و دشواری آن میشود. حتی ممکن است شاگردانی را که پاسخ درست سئوال را میدانند، گمراه کند. در عین حال زیبایی ظاهری و کلامی سئوال نقش مؤثری در فهم بهتر سئوال دارد.
« قواعد تهیه سئوالات پرسشی »
1- صورت سئوال را طوری بنویسید که به پاسخ مشخص نیاز داشته باشد.
2- بهتر است به جای استفاده از کلمه پرسشی « چرا » از عبارتهای « به چه دلیل » یا « به چه علت » استفاده کنید.
« قواعد تهیه سئوالات بسته پاسخ »
توصیه :
1- با هر سئوال تنها باید یک جنبه از محتوا یا تنها یک اندیشه را اندازه گرفت.
2- جمله بندی سئوال تا حد امکان باید از جملهبندی کتاب متفاوت باشد.
3- در یک آزمون، یک سئوال نباید پاسخ سئوال دیگری را آشکار کند و همچنین پاسخ یک سئوال نباید به پاسخ دیگری وابسته باشد.
« سئوالات کامل کردنی »
1- تنها ، کلمه مهم را حذف کنید.
2- در هر جمله تعداد زیادی جای خالی قرار ندهید. بهتر است هر جمله فقط یک جای خالی داشته باشد.
3- جای خالی تا حد امکان در قسمت پایانی سئوال قرار گیرد.
4- از کاربرد اشارات دستوری و موارد دیگری که جواب را مشخص میکند، خودداری کنید.
5- صورت سئوال را با نقل عین جملات کتاب ننویسید. این کار دانشآموزان را به حفظ مطالب و جملات کتاب تشویق میکند.
« سئوالات صحیح – غلط »
سئوالات صحیح – غلط به دو قسم تقسیم میشوند :
الف) متن یا بدنه اصلی این دسته از سئوالها بصورت خبری نوشته میشود.
« سئوالات اصلاحی »
در این نوع سئوال به آزمون شونده جمله یا متنی داده میشود که در آن غلطهایی وجود دارد. دانشآموز باید مورد یا موارد اشتباه را پیدا کرده آن را خط زده، صحیح آنرا بنویسد.
« سئوالات رده بندی »
در این نوع سئوال میتوان یک پاسخ را بیش از یکبار بکار برد. بنابراین تعداد پرسشها میتواند بیشتر از تعداد پاسخها باشد.
« سئوالات جورکردنی »
در این دسته از سئوالات هر پرسش یک پاسخ دارد که به وسیله خط به یکدیگر متصل میشوند.
« قواعد تهیه سئوالات جورکردنی »
1- جفت کلمات، جملات و ... را باید متجانس نوشت به عنوان مثال اگر یک ستون شامل اسامی کتاب است ستون دیگر فقط شامل نام نویسنده باشد. بنابراین مطالب پراکنده و غیرمرتبط را نمیتوان در دسته سئوالات جورکردنی قرار داد.
2- دست کم یکی از دو ستون باید از کلمات یا جملههای کوتاه تشکیل شود. بنابراین هرگز جملات طولانی را در هر دو ستوان قرار ندهید.
3- هر سئوال جورکردنی نباید بیش از 10 تا 12 پاسخ پیشنهادی داشته باشد. سئوالی که بیش از 12 پاسخ داشته باشد تقریباً مبهم خواهد بود. توجه داشته باشید که هر چه دانشآموز در سطوح پایینتر تحصیلی قرار داشته باشد تعداد پاسخهای پیشنهادی نیز باید کاهش یابد. اما برای دوره متوسطه 10 تا 12 پاسخ کافی است.
4- تعداد پاسخها بیشتر از تعداد لازم باشد تا پاسخ آخری خود به خود پیدا نشود.
5- بهتر است که پاسخها به ترتیب معینی ( الفبایی، نزولی، صعودی) چیده شود.
6- هر دو ستون جورکردنی روی یک صفحه چاپ شود.
7- ستون سئوالات را با شماره و ستون پاسخها را با حروف مشخص کنید.
« قواعد تهیه سئوالات چند گزینهای »
1- هر سئوال یک هدف آموزشی را اندازه بگیرد.
2- سئوالها کاملاً واضح و روشن نوشته شوند و از عبارات و کلمات قابل فهم آزمون شوندگان استفاده شود.
3- از تکرار مطالب در گزینهها خودداری شود.
4- مطالب اصلی سئوال به طور کامل در تنه سئوال نوشته شود تا به این ترتیب ذهن آزمون شونده با سرعت بیشتری اندیشه اصلی مورد سئوال را درک کند و بداند که سئوال به چه مطلبی مربوط است.
5- همه گزینهها باید متجانس و به موضوع واحدی مربوط باشند.
6- گزینههای انحرافی به گونهای نوشته شوند که توجه آزمون شوندگان بیاطلاع از موضوع سئوال به خود جلب کند.
7- گزینههای هر سئوال به گونهای نوشته شوند که از نظر دستوری و جملهبندی به نحو درست مکمل متن سئوال باشند.
8- در سئوالات منفی، کلمات منفی برجسته جلوه داده شوند.
9- از نوشتن سئوالهایی که در آنها متن سئوال منفی و گزینهها هم منفی هستند، یعنی منفی مضاعف ، خودداری شود.
10- تا حد امکان از به کاربردن عبارتهایی مانند « همه آنچه در بالا گفته شد » ، « تمامی موارد فوق» ، « گزینه الف و ب و ج » و .... خودداری شود.
11- سئوالها مستقل از یگدیگر نوشته شوند. زیرا در صورتی که دانشآموز پاسخ سئوال اول را نداند، امتیاز سئوال دوم را نیز از دست خواهد داد.
12- دو گزینه متضاد که یکی از آنها درست است به کار نرود.
13- از طرح سئوالهای گمراه کننده پرهیز شود.
14- گزینههایی نظیر « هیچ یک از موارد بالا » یا « هیچ کدام از آنها » به کار نرود.
15- در سئوالهای که تنه آنها جمله ناتمام است ، جای خالی در قسمت آخر جمله قرار گیرد.
16- گزینههای انحرافی به شیوهای نوشته شوند که برای پاسخ دهندگان ناآگاه جالب و گیرا باشد. برای این منظور میتوان از اشتباهات یا سوء تفاهمهای متداول دانشآموزان استفاده کرد.
17- محل قرار گرفتن گزینه کلید ، در میان گزینهها به صورت تصادفی انتخاب شود به طوری که تعداد گزینههای کلید برای هر یک از شمارههای داده شده به گزینهها تقریباً برابر باشد.
« سئوالهای چند مرحلهای »
1- رسیدن تدریجی به یک هدف مطرح باشد.
2- بخشهای یک سئوال به یک هدف کلی مربوط شوند.
3- همه مراحل یک جواب نداشته باشند ( پاسخ هر بخش متفاوت از دیگری باشد )
4- طرح سئوالهای چند بخشی که در آن هر بخش به اهداف کاملاً جدا از یکدیگر مربوط هستند درست نیست. از طرف دیگر پاسخ دادن به سئوالهای چند بخشی نباید به یکدیگر وابسته باشند.
