غزليات حافظ متاثر از اسلوب قرآن
غلامحسين عمراني، پژوهشگر، استاد زبان و ادبيات فارسي و عضو هيات علمي
دانشگاه علوم تحقيقات ، به
مناسبت 20 مهر روز بزرگداشت حافظ، درباره علت طراوات و تازگي اشعار حافظ
پس از سال‌ها گفت: علت اين طراوت و تازگي در اين است كه حافظ شاعر همه
زمان‌ها است.
به گفته عضو هيات علمي دانشگاه علوم تحقيقات، شاعران به دو گروه تقسيم مي‌شوند؛ گروه مصرفي كه تنها در زمان خود قابليت مصرف دارند و گروه ديگر شاعران تاريخي و فرنگي هستند، اما حافظ جزء شاعران تاريخي و فرهنگي است، به همين دليل صحبت‌ها، شعرها بخصوص غزليات او در تمام زمان‌ها قابليت استفاده دارد.
وي در ادامه با اشاره به سفرهاي كم حافظ، شناخت عميق او از مردم زمان خود و جامع الاطراف بودن او خاطرنشان كرد: علت اين امر نيز به دليل تاريخي بودن او است، شخصيت حافظ از كودكي شكل گرفته، شخصيت برخي از انسان‌ها در دوران كودكي شكل مي‌گيرد، اما عده‌اي پس از بزرگسالي بايد شخصيت خود را بيابند، حافظ جزء انسان‌هايي است كه از كودكي به فراگيري و حفظ قرآن پرداخته و از طريق مادر خود به اين امر مشغول بوده، پس از آن به مكتب‌خانه رفته و پاي درس استاد نشسته به همين دليل تا 14 سالگي موفق به حفظ تمامي قرآن شده و «حافظ» لقب گرفت، در حالي كه نام او شمس‌الدين محمد بود و او يكي از حافظان زمان خود بود و از روزگار و زمان خود نيز غافل نبود.
وي در ادامه افزود: حكومت زمان حافظ ملوك‌الطوايفي بود، به اين معنا كه حكومت محلي بود، ذهن حافظ نسبت به زمان خود باز شد و نسبت به مسايل سياسي، اجتماعي و حتي اقتصادي زمان خود ذهني بسته نداشت.
عمراني در ادامه با اشاره حكمت اشعار حافظ و اينكه هر فردي برداشت خود را از آنها دارد، تصريح كرد: علت اين امر به دليل تاويلي بودن اشعار حافظ است، غزليات حافظ متاثر از قرآن است و قرآن را بايد تفسير كرد و حتي عده‌اي عقيده بر تاويل قرآن به معناي دريافت شخصي از قرآن دارند، شعر حافظ هم به دليل اينكه متاثر از اسلوب قرآن و به شيوه قرآن است، بنابراين از اشعار او برداشت‌هاي گوناگون مي‌توان كرد.
وي درباره علت ديگر برداشت‌هاي گوناگون از اشعار حافظ بيان كرد: اشعار حافظ برخوردار از اصطلاحات است، چرا كه اصطلاحات غير از لغات و تركيبات است.
به گفته عضو هيات علمي دانشگاه علوم تحقيقات، لغات را در هر زمان مي‌توان مطابق با فرهنگ لغت آن زمان معنا كرد، اما اصطلاح موضوع خاصي است كه وضع مي‌شود، حافظ، خود اين اصطلاحات را وضع كرده به همين دليل مي‌توان از آن برداشت‌هاي گوناگون كرد، چرا كه در دوره‌هاي گوناگون معناي اين اصطلاحات تغيير مي‌كند.
عمراني درباره رمز ماندگاري سخن حافظ ابراز داشت: علت ماندگاري اشعار شاعر شيراز در اين است كه حافظ، خود شاعر راز‌آميز است و راز به معناي سخني است كه نبايد آن را آشكار كرد و به معناي چيزي كه ميان فرد و خداوند است و نبايد آشكار شود و او شاعر راز و داننده راز است، به اين معنا كه مسايلي ميان او و خداوند مي‌گذرد كه او نبايد آنها را افشا كند، اما به دليل مسئوليت براي اينكه شاعر، متفكر و دانشمند است، اين امر سبب آشكاري اين مسايل از سوي او مي‌شود، اما بايد امانت اوليه كه همان راز است را نگاه دارد و اين موضوع رندي، زيركي و فرزانگي مي‌خواهد و چون رند، زيرك و فرزانه است، هم راز نگه‌دار است و هم مسئوليت و حرف‌هاي خود را به مردم ابلاغ مي‌كند.
وي در خاتمه افزود: با توجه به اينكه كتاب‌هاي زيادي در مورد حافظ نگاشته شده و صحبت‌هاي زيادي در مورد آن وجود دارد، اما به تمامي آنها نبايد اعتماد و اعتنا كرد؛ چرا كه عده‌اي دانسته و يا ندانسته دچار اشتباهات و تناقضاتي در مورد حافظ هستند كه صدق نمي‌كند، بايد در تحقيقات و حافظ شناسي دقت بيشتر شود.
به گفته عضو هيات علمي دانشگاه علوم تحقيقات، شاعران به دو گروه تقسيم مي‌شوند؛ گروه مصرفي كه تنها در زمان خود قابليت مصرف دارند و گروه ديگر شاعران تاريخي و فرنگي هستند، اما حافظ جزء شاعران تاريخي و فرهنگي است، به همين دليل صحبت‌ها، شعرها بخصوص غزليات او در تمام زمان‌ها قابليت استفاده دارد.
وي در ادامه با اشاره به سفرهاي كم حافظ، شناخت عميق او از مردم زمان خود و جامع الاطراف بودن او خاطرنشان كرد: علت اين امر نيز به دليل تاريخي بودن او است، شخصيت حافظ از كودكي شكل گرفته، شخصيت برخي از انسان‌ها در دوران كودكي شكل مي‌گيرد، اما عده‌اي پس از بزرگسالي بايد شخصيت خود را بيابند، حافظ جزء انسان‌هايي است كه از كودكي به فراگيري و حفظ قرآن پرداخته و از طريق مادر خود به اين امر مشغول بوده، پس از آن به مكتب‌خانه رفته و پاي درس استاد نشسته به همين دليل تا 14 سالگي موفق به حفظ تمامي قرآن شده و «حافظ» لقب گرفت، در حالي كه نام او شمس‌الدين محمد بود و او يكي از حافظان زمان خود بود و از روزگار و زمان خود نيز غافل نبود.
وي در ادامه افزود: حكومت زمان حافظ ملوك‌الطوايفي بود، به اين معنا كه حكومت محلي بود، ذهن حافظ نسبت به زمان خود باز شد و نسبت به مسايل سياسي، اجتماعي و حتي اقتصادي زمان خود ذهني بسته نداشت.
عمراني در ادامه با اشاره حكمت اشعار حافظ و اينكه هر فردي برداشت خود را از آنها دارد، تصريح كرد: علت اين امر به دليل تاويلي بودن اشعار حافظ است، غزليات حافظ متاثر از قرآن است و قرآن را بايد تفسير كرد و حتي عده‌اي عقيده بر تاويل قرآن به معناي دريافت شخصي از قرآن دارند، شعر حافظ هم به دليل اينكه متاثر از اسلوب قرآن و به شيوه قرآن است، بنابراين از اشعار او برداشت‌هاي گوناگون مي‌توان كرد.
وي درباره علت ديگر برداشت‌هاي گوناگون از اشعار حافظ بيان كرد: اشعار حافظ برخوردار از اصطلاحات است، چرا كه اصطلاحات غير از لغات و تركيبات است.
به گفته عضو هيات علمي دانشگاه علوم تحقيقات، لغات را در هر زمان مي‌توان مطابق با فرهنگ لغت آن زمان معنا كرد، اما اصطلاح موضوع خاصي است كه وضع مي‌شود، حافظ، خود اين اصطلاحات را وضع كرده به همين دليل مي‌توان از آن برداشت‌هاي گوناگون كرد، چرا كه در دوره‌هاي گوناگون معناي اين اصطلاحات تغيير مي‌كند.
عمراني درباره رمز ماندگاري سخن حافظ ابراز داشت: علت ماندگاري اشعار شاعر شيراز در اين است كه حافظ، خود شاعر راز‌آميز است و راز به معناي سخني است كه نبايد آن را آشكار كرد و به معناي چيزي كه ميان فرد و خداوند است و نبايد آشكار شود و او شاعر راز و داننده راز است، به اين معنا كه مسايلي ميان او و خداوند مي‌گذرد كه او نبايد آنها را افشا كند، اما به دليل مسئوليت براي اينكه شاعر، متفكر و دانشمند است، اين امر سبب آشكاري اين مسايل از سوي او مي‌شود، اما بايد امانت اوليه كه همان راز است را نگاه دارد و اين موضوع رندي، زيركي و فرزانگي مي‌خواهد و چون رند، زيرك و فرزانه است، هم راز نگه‌دار است و هم مسئوليت و حرف‌هاي خود را به مردم ابلاغ مي‌كند.
وي در خاتمه افزود: با توجه به اينكه كتاب‌هاي زيادي در مورد حافظ نگاشته شده و صحبت‌هاي زيادي در مورد آن وجود دارد، اما به تمامي آنها نبايد اعتماد و اعتنا كرد؛ چرا كه عده‌اي دانسته و يا ندانسته دچار اشتباهات و تناقضاتي در مورد حافظ هستند كه صدق نمي‌كند، بايد در تحقيقات و حافظ شناسي دقت بيشتر شود.
+ نوشته شده در دوشنبه نوزدهم مهر ۱۳۸۹ ساعت توسط خادم الفقرا
|