گلشن ادب

چگونگی تکوین آفرینش از نظر متکلمین

متکلمین معتقدند که صدور وخلق و ايجاد موجودات از مبدأ اول یعنی خداوند متعال نه از روی قصد و اجبار بوده است و نه به طور طبیعی و ... بلکه به نظر اینها خداوند متعال  فیض وجود را از راه تعقل خویش نسبت به ذات خویش به ما ارزانی کرده است به این صورت که:

1.   از تعقل خداوند نسبت به ذات خویش به عنوان وجودی واجب الوجود عقل اول به وجود آمده است. همان طوری که در روایت است: «اوّلُ ما خَلَقَ الله العقل»

2.   از تعقل عقل اول درباره ذات خویش به عنوان وجودی واجب بالغیر عقل دوم به وجود آمده است و از تعقل عقل اول درباره ذات خویش به عنوان وجودی ممکن الوجود نفس اول و فلک اول به وجود آمده است.

3.      از تعقل عقل دوم درباره عقل اول عقل سوم، نفس دوم و فلک دوم به وجود آمده است.

4.      از تعقل عقل سوم درباره عقل دوم...............

9 . از تعقل عقل نهم درباره عقل هشتم، عقل دهم، نفس نهم و فلک نهم به وجود آمده است.

از تعقل عقل دهم در باره عقل نهم عقل یازدهم به وجود نمی آید بلکه از این تعقل نفوس ناطقه انسانی و صورت هیولی به وجود می آید.

متکلمین به عقل دهم، عقل فعال می گویند و معتقدند که عقل فعال مدبر عالم کون و فساد است و خداوند متعال هر آنچه را که بخواهد در این دنیا انجام دهد به وسیله عقل دهم انجام می دهد و تمام امور این عالم زیر نظر عقل دهم یا عقل فعال انجام می گیرد که به آن جبرئیل یا سروش نیز می گویند.