مروری برآثارداستانی منتشر شده درسال 87

بيژن و منيژه : امسال برخلاف سال گذشته رمان ايراني بيشتر منتشر شد. اما از قديمي تر هاي اين عرصه چندان خبري نبود. که البته بخشي از اين غياب به ماندن کتاب هاي برخي از اين نويسندگان در وزارت ارشاد برمي گردد. از قديمي ترها تنها جعفر مدرس صادقي با رمان «بيژن و منيژه» در صحنه حضور داشت. «بيژن ومنيژه» مانند آثار پيشين مدرس صادقي، رماني است خوشخوان. ماجراي رمان حول مثلثي عشقي شکل گرفته است. سعيد و اردلان دو همبازي قديمي و هر دو عاشق بنفشه (هما) هستند؛ عاشق دختري که هر دو از دوران کودکي او را مي شناختند. مدرس صادقي در «بيژن و منيژه» بار ديگر سراغ طرح رابطه پدر و پسر رفته است يعني همان مقوله يي که در «گاوخوني» هم به آن پرداخته شده بود. ديگر شباهت اين رمان با «گاوخوني»، جايگاه مهم رودخانه در آن است. هرچند در «بيژن و منيژه» هم رودخانه با بار معنايي متفاوتي حضور دارد و هم رابطه پدر و پسر از همان جنسي نيست که در «گاوخوني» بود. مدرس صادقي نويسنده يي است که در آثارش همواره گذشته هم در معنايي تاريخي و هم در معنايي اسطوره يي با زمان حال گره مي خورد و البته در کنار همه اينها گذشته يي ديگر هم هست که گذشته خاص شخصيت هاي رمان است. «بيژن و منيژه» را نشر مرکز منتشر کرده است.

کافه پيانو

امسال «کافه پيانو» رماني بود که رکورد فروش رمان ايراني را شکست و ظاهراً نه فقط بين مخاطب عام که بين منتقدان نيز به رماني پرطرفدار تبديل شد که اول شدن آن در نظرسنجي روزنامه اعتماد از منتقدان و نويسندگان گواه اين مدعا است. «کافه پيانو» اولين رمان فرهاد جعفري است و توسط نشر چشمه منتشر شده است. راوي اين رمان مدير يک کافي شاپ است که آدم هاي مختلفي از هر سنخ و طبقه به آن رفت و آمد مي کنند. يک دليل پرطرفدار بودن «کافه پيانو» شايد نوع قضاوت هاي راوي و جذاب بودن اين قضاوت ها براي مخاطبي باشد که در مواجهه با «کافه پيانو» احساس مي کند راوي هرچند با صراحت در هر موردي نظر مي دهد اما چارچوب هاي متعارف مخاطب را با تعارضي جدي و بنيادين روبه رو نمي کند. اين دليل اصلي احساس امنيت مخاطب حين خواندن «کافه پيانو» و لذت بردن اش از اين رمان است. قضاوت هاي راوي «کافه پيانو» و طرز تلقي او از محيط اطرافش تهديدي عليه طرز تلقي مخاطب نيست. راوي کسي است که تفاوتي بنيادين با اکثريت پيرامون خود ندارد و به همين دليل به راحتي از سوي مخاطب پذيرفته مي شود.

خاله بازي

بعد از «بازي آخر بانو»، خاله بازي دومين رمان بلقيس سليماني است. سليماني در خاله بازي مساله عقيم بودن را مطرح کرده است. ناهيد شخصيت اصلي اين رمان زني نازا است که زني ديگر به زندگي اش پا مي گذارد. وقايع اين رمان در دهه 60 مي گذرد و اين بار هم مثل «بازي آخر بانو»، نويسنده فضاي سياسي - اجتماعي را به زندگي خصوصي شخصيت هاي رمانش پيوند زده است. رمان از منظر دو شخصيت اصلي آن يعني ناهيد و شوهرش مسعود روايت شده است. مسعود به دليل نازايي ناهيد با ستاره ازدواج کرده و ناهيد اين ازدواج را در ظاهر تاب آورده است. سليماني در «خاله بازي» کوشيده است از روابط بين ناهيد- سيما- مسعود به کل يک فرهنگ نقب بزند و تنش هاي برخاسته از يک وضعيت فرهنگي را آشکار کند؛ «وقتي تقريباً يک سال بعد به خواستگاري سيما رفتم و ستاره ماند و تاب آورد، فهميدم دکتر بهتر از من جامعه ايران را مي شناسد.»(ص 185) خاله بازي را نشر ققنوس منتشر کرده است. از سليماني سال گذشته مجموعه داستان بازي عروس و داماد منتشر شده بود که مجموعه يي بود در حال و هوايي متفاوت با رمان هاي «بازي آخر بانو» و«خاله بازي»

رازي در کوچه ها

چهارمين رمان فريبا وفي با عنوان «رازي در کوچه ها» تقريباً همزمان با «بيژن و منيژه» جعفر مدرس صادقي توسط نشر مرکز منتشر شد. وفي نويسنده يي است که آثارش همواره مورد توجه منتقدان و نويسندگان بوده است. ضمن اينکه چاپ متعدد کتاب هايش گواه استقبال مخاطبان غيرنويسنده به آثار او است. وفي يک بار با «پرنده من» جوايز گلشيري، مهرگان و يلدا را گرفت و بعد از آن موفقيتش در جايزه گلشيري را با رمان «روياي تبت» تکرار کرد.«رازي در کوچه ها» در محله يي کوچک مي گذرد؛ محله يي که شخصيت زن رمان بار ديگر پس از سال ها دوري به آن پا گذاشته است تا در روزهاي آخر زندگي پدر بيمارش در کنار او باشد. وفي در اين رمان نيز مثل آثار ديگرش با شمايل يک نويسنده رئاليست با سمت وسويي اجتماعي ظاهر شده است. «رازي در کوچه ها» رماني است که در آن نويسنده کوشيده است وضعيت پرتنش زن در جامعه يي مردسالار را نشان دهد.

آواي نهنگ

«آواي نهنگ» نام تازه ترين مجموعه داستان احمد بيگدلي است. بيگدلي که با چاپ«اندکي سايه» توجه منتقدان را به خود جلب کرد و جايزه کتاب سال جمهوري اسلامي را گرفت، اکنون «آواي نهنگ» اش روي پيشخوان کتابفروشي هاست. بيگدلي پيش از «آواي نهنگ» در سال گذشته مجموعه «آناي باغ سيب» را منتشر کرده بود که آن مجموعه در حال و هوايي متفاوت با «اندکي سايه» بود. «آواي نهنگ» را مي توان از جهاتي به مجموعه داستان قبلي بيگدلي شبيه دانست چون در بسياري از داستان هاي اين مجموعه هم، خود امر نوشتن به موضوع قصه بدل شده است. در قصه هاي بيگدلي، «نوشته» جايگاهي ويژه دارد. بيگدلي در برخي از اين قصه ها از شکل هاي بياني غيرداستاني مثل فرم مقاله استفاده کرده و گاه کوشيده است بين داستان خود و متن هاي ديگر رابطه يي مکالمه يي برقرار کند. راوي داستان هاي بيگدلي نويسنده يي است که خود توسط متن نگاشته مي شود. گاه اين راوي به درون تاريخ يا افسانه مي رود و گاه به درون موقعيت هايي از جنس ديگر. ويژگي داستان هاي بيگدلي حفظ عنصر روايتگري و داستان گويي در عين آزمودن شيوه هايي نامتعارف براي بازنمايي و روايت است. راوي گاه حين اين بازنمايي سر از يک نقاشي درمي آورد و گاه سر از دنياي افسانه و در همه اين وضعيت ها به سنت نقل و داستان گويي به شدت پاي بند است. «آواي نهنگ» را نشر چشمه منتشر کرده است.

کافه پري دريايي

ميترا الياتي امسال پس از سال ها دومين مجموعه داستانش را با عنوان «کافه پري دريايي» منتشر کرد. مجموعه داستان قبلي او يعني «مادموازل کتي»-که با استقبال هم روبه رو شد- شش سال پيش منتشر شده بود. «کافه پري دريايي» مجموعه هشت قصه کوتاه از اين نويسنده است. قصه هاي کافه پري دريايي همگي قصه هايي خوشخوان هستند. از بهترين قصه هاي اين مجموعه خود قصه «کافه پري دريايي» است. الياتي در اين مجموعه به مضمون هاي اجتماعي در فضايي کاملاً رئاليستي پرداخته است. «خاطره سه شنبه برفي»، «نامه به يک دوست قديمي» و «زير باران» از جمله قصه هاي مجموعه «کافه پري دريايي» است. «کافه پري دريايي» را نشر چشمه منتشر کرده است.

آنها چه کساني بودند؟

پس از مجموعه داستان «غريبه در بخار نمک» و رمان «مرده يي که حالش خوب است»، امسال سومين کتاب احمد آرام با عنوان «آنها چه کساني بودند؟،» منتشر شد. داستان هاي احمد آرام در اين مجموعه دو گونه اند؛ يکي داستان هايي که در آنها عناصر بومي غالب است و ديگري داستان هايي که ذهني تر هستند و به زمان و مکان مشخصي تعلق ندارند. ترکيب شکل هاي گوناگون روايي، حرکت در لايه هاي پنهان و تودرتوي ذهن و واقعيت بيروني، عناصر بومي و اسطوره يي و درآميختن کابوس و واقعيت ويژگي اصلي قصه هاي احمد آرام در مجموعه «آنها چه کساني بودند؟،» است و در کنار همه اينها بايد از طنزي ياد کرد که در برخي از اين قصه ها مثل قصه «نگاه گاو سهل الوصول به مينوتورهاي خاکستري»-که از بهترين قصه هاي اين مجموعه هم هست- نقشي پررنگ دارد. «آنها چه کساني بودند؟،» را نشر افق منتشر کرده است.

نگران نباش

دومين رمان و سومين کتاب مهسا محب علي با عنوان «نگران نباش» نشان از تغييري جدي در نحوه داستان پردازي نويسنده اش داشت. محب علي که پيش از اين مجموعه داستان هاي «صدا» و «عاشقيت در پاورقي» و رمان «نفرين خاکستري» را منتشر کرده بود، در «نگران نباش» نسلي بدون آرمان هاي بزرگ را در مقابل نسلي آرمان باخته قرار داده است. شخصيت اصلي اين رمان دختري است که روز زلزله از خانه بيرون مي زند و در حالي که همه چيز زير پايش مي لرزد، شهر را زير پا مي گذارد؛ شهري که همه از جمله ساقي هايي که قهرمان به دنبال آنهاست، دارند از آن مي گريزند و بچه هاي دبيرستاني مي خواهند آن را به تسخير خود درآورند. از ويژگي هاي اين رمان، روايتگري صريح آن است و همچنين کاربرد زبان و اصطلاحاتي در آن که تکيه کلام آدم هاي امروز است. «نگران نباش» را نشر چشمه منتشر کرده است.

پري فراموشي

بعد از مجموعه داستان «ساراي همه»، رمان «پري فراموشي» دومين کتاب فرشته احمدي است. راوي «پري فراموشي» دختري است در تعارض با محيط پيرامون و به ويژه با دنياي خشک و بسته مادر که با وسواسي بيمارگونه مي کوشد همه چيز را تحت اصول سفت و سخت خود کنترل کند. مکانيسم راوي براي مقابله با دنياي واقعي پيرامون اش توسل به قدرت فانتزي است. او همه چيز را در فانتزي هايي که به عنوان مابه ازاي واقعيت مي سازد، تغيير شکل مي دهد و به شکل دلخواه خود درمي آورد. او در نظم نمادين اطراف خود عنصري ناکارآمد به شمار مي آيد و همين ناکارآمد بودنش ابزاري است که ناخودآگاه او براي مقابله با وضع موجود به کار مي گيرد. خيال براي راوي عاملي است که فاصله او را از ديگران حفظ مي کند و نمي گذارد اين فاصله به هم بخورد. او حتي به کمک همين عنصر خيال از معشوق واقعي اش نسخه بدلي فانتزي ساخته است؛ نسخه بدلي که در اوايل رمان گاه به مراتب واقعي تر از واقعيت معشوق به نظر مي رسد. «پري فراموشي» اولين رمان فرشته احمدي و توسط نشر ققنوس منتشر شده است.

برف و سمفوني ابري

پس از مجموعه «جيب هاي باراني ات را بگرد»، «برف و سمفوني ابري» دومين مجموعه داستان پيمان اسماعيلي است که توسط نشر چشمه منتشر شده است. «برف و سمفوني ابري» شامل هفت داستان است که همگي در فضاهايي غريب مي گذرند. شخصيت هاي برخي از اين داستان ها آدم هايي مرکز نشين هستند که به نقاطي مرزي کشانده شده و در آنجا با حوادث غريبي روبه رو مي شوند. باورهاي خرافي در اين داستان ها نقشي پررنگ در پيرنگ داستان دارند. داستان هاي اسماعيلي در اين مجموعه داستان هايي حادثه محور هستند و موقعيت و حادثه در اين داستان ها بر شخصيت پردازي غالب است. مکان هاي اين داستان ها -حتي آشناترين اين مکان ها در قصه يي مثل يک هفته خواب کامل- همگي مکان هايي هراس انگيز و وهمناک اند. «ميان حفره هاي خالي»، «مرض حيوان» و «لحظات 11گانه سليمان» از بهترين داستان هاي مجموعه «برف و سمفوني ابري» هستند.

آن جا که پنچرگيري ها تمام مي شوند

از حامد حبيبي پيش از اين مجموعه داستان «ماه و مس»را خوانده بوديم. «آن جا که پنچرگيري ها تمام مي شوند» دومين مجموعه داستان او است که توسط نشر ققنوس منتشر شده است. حامد حبيبي نويسنده يي است که از دل مناسبات واقعي و روزمره طنز و فانتزي بيرون مي کشد و مي کوشد با برخوردي بازيگوشانه با واقعيت روي ديگر آن را آشکار کند و مناسبات روزمره و اداري و خانوادگي و گاه دوستانه را دست بيندازد. گاه در اين داستان ها يک اتفاق کوچک و به ظاهر بي اهميت ناگهان به بحراني جدي بدل مي شود. مثل حفره داخل کمد در داستان «اشکاف» که از بهترين داستان هاي اين مجموعه است يا شوخي کارمندان اداره در داستان «شوخي» که ناگهان کل نظم زماني را به هم مي ريزد. در پشت تمام شوخي هاي اين داستان ها يک جور حس ترس و ناامني وجود دارد همين ويژگي گاه طنز داستان ها را به طنزي تلخ و سياه بدل مي کند که يکي از نمونه هايش داستان شکار است.

مرگ بازي

اولين مجموعه داستان پدرام رضايي زاده همان طور که از نامش پيدا است، مجموعه يي است که در آن مرگ به بازي گرفته شده و دستمايه شوخي قرار گرفته است. رضايي زاده در اين مجموعه به مرگ نه به مثابه عنصري خارجي که به صورت قدرتي نگاه کرده که در تمام لحظات زندگي روزمره حضور دارد. او با احضار مرگ به درون زندگي روزمره کوشيده است زوايايي از اين مقوله هراسناک را نشان دهد که در روايت هايي که در آنها هراس از مرگ غالب است، ناشناخته مي ماندند چرا که در آن روايت ها مرگ هميشه در جايگاهي برتر ايستاده بوده است. مجموعه داستان رضايي زاده را مي توان برخوردي با مرگ به شمار آورد که مختص شرايط و دوراني است که در آن نسلي که نويسنده «مرگ بازي» متعلق به آن است، به دليل تجربه يي متفاوت با تجربه نسل قبل از خود نگاهش به مقوله هايي مثل عشق و مرگ و روايتش از آنها تغيير کرده است. بيهوده نيست که در مجموعه «مرگ بازي» حتي فرشته مرگ هم ابهت خود را از دست مي دهد و روزمره مي شود و از جايگاه دست نيافتني خود پايين مي آيد و ملموس مي شود. «مرگ بازي» را نشر چشمه منتشر کرده است.

خنده را از من بگير

از رمان هاي خواندني امسال يکي هم رمان «خنده را از من بگير» جواد ماه زاده است؛ رماني که در آن سرگذشت آدم هايي روايت شده است که نوجواني شان را در دوران جنگ و ميان موشک باران شهرها گذرانده اند. «خنده را از من بگير» رماني است درباره زندگي روزمره در دوران جنگ و نمادهاي فرهنگي و اجتماعي خاص آن دوران. در اين رمان سرگرمي ها، ترس ها، بازي ها و دلواپسي ها همگي مهر آن سال هايي را بر پيشاني دارند که داستان در آن اتفاق مي افتد و در کنار همه اينها آنچه اين رمان را به رماني خواندني بدل مي کند، زبان طنزآميز و فضاي بازي گوشانه آن است. «خنده را از من بگير» را انتشارات هيلا منتشر کرده است.

 نویسنده:علی شروقی برگرفته ازاعتماد 26اسفند 87 سایت گسترش زبان وادب فارسی