در پي سؤال يكي از بازدیدکنندگان  محترم  درباره اصطلاح جمع وتفريق  مطالب زير عينا ازكتب معتبر ذكر مي گردد.

 

     جمع وتفريق : نخست (با تشبيه مضمر )دو امر را با هم در صفتي ادعايي جمع كنند وسپس بين آن دو فرق گذارند .

منم امروز و تو انگشت  نماي زن و مرد         

من به شيرين سخني تو به نكويي مشهور

جامع «انگشت نماي بودن » است وفرق در شيرين سخني ونكويي است

 (نگاهي تازه به بديع دكتر شميسا )

       **************************************************

    اما جمع با تفريق آن است كه ميان دو چيز به يك صفت جمع كنند وباز به دو وصف متغاير تفريق كنند مثال :

تو از مهر زرد و من از مهر زرد 

تواز مهر ِماه ومن از مهر ماه

اين جا جمع كرده است ميان دو چيز در صفت زردي   آن كه از مهر باشد وباز تفريق كرده بدان كه يكي را زردي از مهر محبوب است وديگري را از ماه ِمهر

 (بدايع الافكار في صنايع الاشعار )

************************************************************

     جمع با تفريق آن است كه ابتدا چند چيز رادر يك صفت يا يك تشبيه جمع كنند وبعد مابين آن ها از جهتي ديگر جدايي افكنند .

من و زلفين او نگونساريم   

ليك او برگل است ومن برخار

 *********

شبها من و شمع درگدازيم 

اين است كه سوي من نهان است

 (فنون بلاغت وصناعات ادبي )